به گزارش خبرگزاری حوزه، آیت الله سید محمد تقی دیباجی اصفهانی در یادداشتی به مناسبت شهادت امام جعفر صادق(ع) آورده است:
سالروز شهادت حضرت امام جعفر بن محمد الصادق علیهماالسلام را که در ۲۵ شوال المکرم ۱۴۸ بوده ؛ به ساحت مقدس حضرت بقیة الله الاعظم ارواحنا فداء به همه شیعیان جهان تسلیت عرض می کنم.
نام امام: جعفرسلام الله علیه
کنیه او : ابوعبدالله
پدر او : امام محمد باقر سلام الله علیه
مادر او : ام فروه دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر
تولد : ۱۷ ربیع الاول /۸۳ هجری قمری مدینه منوره
شهادت حضرت : ۲۵ شوال المکرم ۱۴۸ در سن ۶۵ سالگی بدستور منصور دوانیقی دومین خلیفه عباسی لعنه الله علیه
محل دفن : مقبره بقیع نزد پدر و جدّ و عم بزرگوارش علیهم السلام
روایت شده که پیامبر صلی الله علیه و آله به امام حسن مجتبی سلام الله علیه فرمود: هر کس مرا یا پدرت علی را یا تو و برادرت حسین سلام الله علیه را در حال حیات یا ممات زیارت کند حق است که در روز قیامت آنانرا از گرفتاری نجات دهم [۱]
و از امام هشتم سلام الله علیه روایت شده هر کس هر کدام از ائمه معصومین علیهم السلام را زیارت کند جایگاهش در بهشت است [۲] و از امام حسن عسکری سلام الله علیه روایت شده هر کس امام صادق سلام الله علیه یا پدرش امام باقر سلام الله علیه را زیارت کند به درد چشم مبتلا نگردد و بیماری به او نرسد و مبتلا نمیرد .
نیمه اول قرن دوم هجری دوران امامت امام باقر و امام صادق علیهما السلام؛ دوران شکوفائی اساس تشیع بود زیرا دوره ضعف بنی امیه بود و حکومت ظالمانه آنان رو به ضعف و سستی می رفت و مبارزات بنی عباس علیه بنی امیه در خلوت و جلوت آغاز شده بود و بنی امیه که درگیرودار جنگ با بنی عباس بودند و نفس های آخر را می کشید فرصت اذیت و آزار بر بنی هاشم را نداشتند.
بنی عباس نیز تازه نفس بودند و بعنوان دفاع از امام حسین سلام الله علیه «یالثارات الحسین » می‌گفتند و با شعار طرفداری از اهل بیت علیهم السلام در ابتداء نهضت روی کار آمدند و متاسفانه بعد از استقرار دست کمی از بنی امیه نداشتند بلکه بیشتر ذریه پیامبر صلی الله علیه و اله را زیر شکاف دیوار و سیاه چاله های زندان می‌کشتند «تالله ما فعلت امیه فیهم معشار ما فعلت بنو العباس» [۳] به خدا سوگند بنی امیه یک درهم آنچه بنی عباسی به آل علی (علیهم السلام) ستم راندند ظلم نکردند.
در هر صورت زمان تکالُب و جنگ بنی امیه و بنی عباس بود ؛ امامان بزرگوار حضرت باقر و حضرت صادق سلام الله علیه فرصت خوبی پیدا کردند و شاگردانی را در سطح وسیعی تعلیم و تربیت نمودند واسلام حقیقی را از اسلام بنی امیه و بنی عباس جدا و به مردم معرفی نمودند به نقل مرحوم شیخ مفید رحمة الله علیه، امام صادق سلام الله علیه چهار هزار شاگرد در رشته های مختلف تربیت نمودند مانند علم صرف و نحو و لغت و تفسیر و فقه و اصول و علم کلام و حتی علم شیمی (جابر بن حیان معروف است در علم طبیعی و کیمیا تا آنجا رسید کاغذی درست کرده بود که در مقابل آتش استقامت داشت و نمی سوخت و مطالب امام سلام الله علیه را روی آن کاغذ می نوشت ) امام صادق سلام الله علیه شاگردان خود را بر نوشتن احادیث و نشر آنها بین شیعیان تحریص و ترغیب می نمود : «اُکْتُبُوا فَإِنَّکُمْ لاَ تَحْفَظُونَ حَتَّی تَکْتُبُوا»[۴] احادیث را بنویسید زیرا تا ننویسید حفظ نمی کنید.مرحبا بکم تحبنا و نحبکم جعلکم الله معنا فی الدنیا و الآخره»[۵]
به «مفضّل» فرمود : «اُکْتُبْ وَ بُثَّ عِلْمَکَ فِی إِخْوَانِکَ» [۶] احکام الهیه را بنویس و در بین برادران (دینی ) منتشر کن به «ابان بن تغلب» که سی هزار حدیث از آن حضرت آموخته بود فرمود : «اجلس فی مسجد المدینه و أفتِ الناس، فإنّی أحبّ أن یُری فی شیعتی مثلک» در مسجد مدینه بنشین و فتوا بده (احکام را برای مردم ) بیان کن که من دوست دارم در بین شیعیان و پیروان مثل شما دیده شود [۷]و به «عبدالرحمن بن حجاج» فرمود «کلم أهل المدینه فإنی أحب أن یری فی رجال الشیعه مثلک » [۸] با مردم مدینه (درباره احکام اسلام ) سخن گوی و تکلم کن که دوست دارم در بین شیعیان مثل تو دیده شود و به «هشام بن سالم» فرمود «إنّما علینا أن نلقی إلیکم الأُصول و علیکم أن تفرّعوا»[۹] بیان و اصول قواعد به عهده ما (اهل بیت عصمت و طهارت ) و تنظیم و تطبیق فروع و مسائل فقهیه بر اصول بعهده شما خواهد بود؛ و با بیان قواعد فقهیه (مانند قاعده تجاوز و فراغ و صحت و قاعده ید و بینه ) و بیان اصول عملیه (مانند استصحاب و برائت و احتیاط و تخییر و تعادل و تراجیح ) راه اجتهاد و استنباط احکام را برای شیعه و شاگردان تبیین و فقه ماثور را به فقه اجتهادی تبدیل نمودند و این شاگردان مکتب علم و فقاهت بودند که احادیث ائمه معصومین علیهم السلام را سینه به سینه و دست به دست نگه داشتند و نگذاشتند مندرس و کهنه شوند و از بین برود .مثل «محمد بن مسلم» که سی هزار حدیث ازامام باقر سلام الله علیه و شانزده هزار حدیث از امام صادق سلام الله علیه اخذ کرده بود و «ابان بن تغلب» که سی هزار حدیث از امام صادق سلام الله علیه گرفته بود و روایت میکرد و مانند «زراره بن اعین شیبانی» که جامع علم و فضل و فقه و دیانت و وثاقت بود و امام صادق سلام الله علیه فرمود :« لولا زرارة لظننت انّ احادیث ابی ستذهب» اگر زراره نبود شاید احادیث پدرم از بین میرفت [۱۰] و امام صادق سلام الله علیه درباره زراره و محمد بن مسلم و بُرَید بن مُعاویه عِجْلی لیث بن بختری مرادی، مشهور به ابوبصیر؛ فرمود « ارْبَعَهٌ نُجَبَاءُ، أُمَنَاءُ اَللَّهِ عَلَی حَلاَلِهِ وَ حَرَامِهِ لَوْلاَ هَؤُلاَءِ اِنْقَطَعَتْ آثَارُ اَلنُّبُوَّهِ وَ اِنْدَرَسَتْ»[۱۱] اگر این چهار نفر نبودند آثار نبوت از بین میرفت و مانند «عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ» که به امام صادق سلام الله علیه عرض کرد «وَ اللَّهِ لَوْ فَلَقْتَ رُمَّانَهً بِنِصْفَیْنِ فَقُلْتَ هَذَا حَرَامٌ وَ هَذَا حَلَالٌ لَشَهِدْتُ أَنَّ الَّذِی قُلْتَ حَلَالٌ حَلَالٌ وَ أَنَّ الَّذِی قُلْتَ حَرَامٌ حَرَامٌ فَقَالَ رَحِمَکَ اللَّهُ رَحِمَکَ اللَّهُ» ؛ ؟ [۱۲] به امام سلام الله علیه عرض کرد به خدا سوگند اگر یک انار را دو نیم کنی و بفرمایی نصف آن حلال و نصف دیگرش حرام از شما قبول خواهم کرد امام سلام الله علیه او را دعا کرد و دو مرتبه فرمود خدا تو را مورد رحمت خود قرار دهد.[۱۳]
این شاگردان مکتب امام باقر و امام صادق علیهما السلام اصول اربع مائه را نوشتند در ابواب مختلفه فقه و روایات این اصول در کتب اربعه و غیرها جمع آوری شده؛ کافی الکلینی المتوفی ۳۲۹، من لایحضر الفقیه الصدوق المتوفی ۳۸۱ ، التهذیب و الاستبصار للشیخ الطوسی المتوفی ۴۶۰ ، و سایر کتب مانند الوسائل و البحار …
یکی از اصحاب امام صادق سلام الله علیه «لیث بن بختری مرادی، مشهور به ابوبصیر» است که مورد اعتماد امام سلام الله علیه بود و یکی از اصحاب اجماع است و هنگامی که «شعیب بن یعقوب عقرقوفی» از امام سلام الله علیه سؤال میکند مسائل دین را از چه شخصی سؤال کنم؟ قال علیک بالاسدی یعنی ابابصیر [۱۴] از ابابصیر مسائل دین را سؤال کن ابوبصیر میگوید بعد از شهادت امام صادق سلام الله علیه به خانه امام سلام الله علیه رفتم که اهل و عیال امام (ام حمیده زوجه امام m و اولادش را تسلیت بگویم ) ام حمیده گریه کرد و من نیز بگریه افتادم سپس ام حمیده گفت امام سلام الله علیه در آخرین لحظات حیاتش (در هنگام احتضار) فرمود خویشان و بستگان مرا خبر کنید بیایند «اِجْمَعُوا لِی کُلَّ مَنْ بَیْنِی وَ بَیْنَهُ قَرَابَهٌ قَالَتْ فَلَمْ نَتْرُکْ أَحَداً إِلاَّ جَمَعْنَاهُ» همه را خبر کردیم و آمدند همه را خبر کردیم و آمدند آنگاه نگاهی به آنها نموده و فرمود: «إِنَّ شَفَاعَتَنَا لاَ تَنَالُ مُسْتَخِفّاً بِالصَّلاَهِ » شفاعت ما خانواده به آن کسی که نمازش را سبک شمارد نخواهد رسید [۱۵]
شیعه و پیرو امام صادقسلام الله علیه به نماز اهمیت میدهد و میداند که نماز اول کلام پیامبران الهی علیهم السلام و آخرین توصیه اوصیاء و ائمه معصومین علیهم السلام نماز (بعد از معرفت بالله) افضل فرائض است پیامبرصلی الله علیه و آله فرمود هر کس اوقات نمازها را مراقبت کند ونمازش را اول وقت بخواند غم و غصه از او برداشته میشود و من ضامنم که هنگام مرگ با خرسندی از دنیا برود و از آتش دوزخ محفوظ باشد [۱۶]
پیامبر صلی الله علیه و آله آنقدر نماز میخواند که پاهای مبارکش تورّم پیدا کرد و آیه نازل شد {مَا أَنْزَلْنَا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَی }[۱۷] امیر المؤمنین در میدان جنگ صفین مراقب خورشید بود که مبادا نماز ظهرش ازاول وقت بگذرد ابن عباس اعتراض کرد که ما در حال جنگ هستیم امام سلام الله علیه فرمود «علی ما تقاتلهم انما تقابلهم علی الصلاه» ما برای نماز با دشمنان می جنگیم[۱۸] و امام حسین سلام الله علیه روز عاشورا در میدان جنگ نماز خوف خواند و به ابوثمامه صائدی فرمود مرا به یاد نماز انداختی «جعلک اللّه من المصلّین الذاکرین» [۱۹]خداوند تو را از نمازگزاران و تسبیح کنندگان قرار دهد.[۲۰]
{وَسَلَامٌ عَلَیْهِ یَوْمَ وُلِدَ وَیَوْمَ یَمُوتُ وَیَوْمَ یُبْعَثُ حَیًّا}[۲۱]
أللّهُمَّ اَحْیِنا حَیاتَ مُحَمَّدٍ وَ ذریته وَ أمِتْنا مَماتَهم و توفنا علی ملتهم و احشرنا فی زمرتهم و لاتفرق بیننا و بینهم طرفه عین ابدا اللهم ارزقنا فی الدنیا زیارتهم و فی الاخرت شفاعتهم امین یا رب العالمین
[۱] وسائل الشیعه ج ۱۰ ص ۲۵۸
[۲] مستدرک الوسائل ۱۸۹
[۳] المحاسن و المساوی، ص ۲۴۶ به نقل: الحیاه السیاسیه للامام الرضا (ع) ، ص ۹۶٫
[۴] الکافی جلد ۱ ش ، ۱۴۸کِتَابُ فَضْلِ الْعِلْم)
[۵] بحار الانوار، ج ۴۷، ص ۱۲۹
[۶] الکافی , ج۱ , ص۵۲
[۷] رجال نجاشی ص ۱۰
[۸] إختیار معرفه الرجال المعروف بـ رجال الکشی نویسنده : الشیخ الطوسی ج۱ ص۴۴۲
[۹] وسائل الشیعه، ج ۱۸، ص ۴۱
[۱۰] إختیار معرفه الرجال ج ۱ ص ۳۴۵
[۱۱] الفصول المهمه فی أصول الأئمه (تکمله الوسائل)الفصول المهمه ج۱ , ص۵۸۸
[۱۲] إختیار معرفه الرجال ج۲ ص ۵۱۸
[۱۳] منتهی الامال عربی ج ۲ ص ۲۷۲
[۱۴] اختیار معرفه الرجال ج ۱ ص ۴۰۰
[۱۵] منتهی الامال ج ۲ ص ۲۴۰ ، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج۱ , ص۲۲۸
[۱۶] سفینه البحار ج ۲ ص ۴۴
[۱۷] سوره مبارکه طه آیه ۲
[۱۸] سفینه البحار ج ۵ ص ۱۵۱
[۱۹] تاریخ طبری/ ص۳۱۱- ارشاد/ صفحه ۸۵٫
پرورده مکتب تو بس آزاده مردها هر یک امیر قافلهِ بختیارها
برنامهِ تو داد بکوتاه مدتی مردانی استوار تر از کوهسارها
ای پیشوای مذهب حق وِی امام حق ما را ببین به پیش رُخت شرمسارها
خود صادقی و راهبر صادقان توئی ای ما به امید دل بیقرارها
گفتی که در امانت و ایمان و راستی باید که شیعه کسب کند افتخارها
[۲۱] سوره مبارکه مریم آیه ۱۵
